Yeshe Tsogyal Xứ Tây Tạng
Yeshe Tsogyal là Đức Phật Vajravārāhī trong thân tướng con người và cũng là một hóa thân của Đức Tārā và Buddhalochanā. Bà ra đời giữa những dấu hiệu kỳ diệu tại Dragda, trong bộ tộc Kharchen. Thân phụ bà là Namkha Yeshe, vua của Kharchen, một lãnh địa quan trọng ở miền trung Tây Tạng, và thân mẫu là Gewa Bum. Lúc bà sinh ra, một cái hồ lớn thình lình hình thành bên cạnh nhà. Nó được gọi là Tsogyal Latso, hay hồ linh của Tsogyal. Thậm chí hiện nay cũng có một cái ao, là những gì còn lại của cái hồ. Khi là một đứa trẻ, bà đã in dấu vết của bàn chân trên một tảng đá gần nhà, và cho tới gần đây người ta vẫn có thể nhìn thấy dấu vết đó.
Lúc đầu bà trở thành một trong những phối ngẫu của Vua Trisong Detsen, vua Tây Tạng. Về sau vua dâng bà cho Guru Rinpoche như việc cúng dường mạn đà la trước khi nhận lễ quán đảnh, và bà trở thành phối ngẫu của Guru Rinpoche. Khi bà nhận quán đảnh từ Guru Rinpoche, hoa của bà đáp xuống mạn đà la Vajrakīla. Nhờ thực hành sādhana của Vajrakīla, bà nhìn thấy linh kiến thanh tịnh về Vajrakīla và đạt được những thành tụu.
Bà làm hồi sinh nhiều người đã bị giết chết trong khi chiến đấu. Tại Nepal, bà làm một cậu bé đã chết sống lại, và sau đó với vàng mà bà được cúng dường với lòng biết ơn, bà trả tiền chuộc Āchāraya Sa-le, người được tiên tri là người hỗ trợ cho việc tu tập bí mật của bà.
Bà nhận hầu hết những giáo lý mà Guru Rinpoche ban ở Tây Tạng, và nhờ thực hành những giáo lý ấy bà đã đạt được chứng ngộ tối thượng. Cùng với Guru Rinpoche bà du hành khắp Tây Tạng bằng năng lực huyền diệu của các ngài, đã thiền định ở hàng trăm địa điểm, và gia hộ cho những nơi đó như những địa điểm năng lực. Bởi đã thành tựu trí nhớ không quên (Mi brJed Pa’i gZungs), nhờ năng lực của trí nhớ, bà đã thâu thập những giáo lý bao la không thể nghĩ bàn mà Guru Rinpoche đã ban truyền ở Tây Tạng. Theo lệnh của Guru Rinpoche, bà đã cất dấu các giáo lý ở những địa điểm khác nhau như terma, những kho tàng ẩn dấu vì lợi lạc của các môn đồ tương lai. Đặc biệt là tại Tidro xứ Zhotö trong Thung lũng Drikung, bà nhận lãnh Khandro Nyingthig, các giáo lý bí mật thâm sâu của Đại Viên mãn, và sau này đã chôn dấu các giáo lý ấy như terma.
Yeshe Tsogyal ở Tây Tạng nhiều năm sau khi Guru Rinpoche rời xứ này, chôn dấu lại các terma ở những địa điểm khác nhau. Cuối cùng, từ Shang Zabulung bà và Kālasiddhi và Tashi Chidren, thay vì để lại thân xác, đã bay qua không trung tới Zangdok Palri, cõi tịnh độ hiển lộ của Guru Rinpoche.
Các môn đồ của Guru Rinpoche coi Yeshe Tsogyal như một người có sự duyên dáng và thiện tâm vô song của một bà mẹ đối với họ và với người dân Tây Tạng.
Trích “Các Đạo Sư của Sự Thiền Định và Điều Huyền Diệu”, Tulku Thondup
